Το κάπνισμα αποτελεί την πρώτη αιτία νοσηρότητας και θνητότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής προκαλώντας περισσότερους από 400.000 πρόωρους θανάτους ετησίως που θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί.
Πάνω από τους μισούς καπνιστές θα πεθάνουν από το κάπνισμα, κατά μέσο όρο 8 χρόνια νωρίτερα από έναν μη καπνιστή, έχοντας βιώσει με κακή ποιότητα τα τελευταία χρόνια της ζωής τους.
Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά σχεδόν όλα τα όργανα στον ανθρώπινο οργανισμό, με τις περισσότερες από τις βλάβες να αρχίζουν ευτυχώς να υποστρέφουν από τη στιγμή που ο καπνιστής το διακόπτει.
Οι καπνιστές παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν:
Στεφανιαία νόσο
Περιφερική αγγειοπάθεια
Ανεύρυσμα αορτής
Υψηλή τιμή LDL χοληστερόλης
Καρκίνο στον πνεύμονα, τη στοματική κοιλότητα, το φάρυγγα, το λάρυγγα, το πάγκρεας, το νεφρό και την ουροδόχο κύστη
Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
Χρόνια βρογχίτιδα
Εμφύσημα
Πνευμονία
Γρίπη
Κοινό κρυολόγημα
Πεπτικό έλκος
Νόσο του Crohn
Τερηδόνα στα δόντια και ουλίτιδα
Οστεοπόρωση
Διαταραχές του ύπνου
Καταρράκτη στους οφθαλμούς
Τοξική βρογχοκήλη (Νόσος Grave’s)
Αναλυτικά οι βλαπτικές επιδράσεις από το κάπνισμα είναι:
Καρδιαγγειακές
Το κάπνισμα αποτελεί γενικότερα μείζονα παράγοντα κινδύνου για στεφανιαία νόσο, έμφραγμα του μυοκαρδίου και αιφνίδιο θάνατο. Συγκεκριμένα οι καπνιστές έχουν 2-4 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου και διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, ενώ η συνέχιση του καπνίσματος αυξάνει τον κίνδυνο υποτροπής σε ανθρώπους που έχουν ήδη υποστεί καρδιακό επεισόδιο και έχουν επιβιώσει.
Αποτελεί επίσης τον πιο σημαντικό παράγοντα κινδύνου για το σχηματισμό αθηρωματικής πλάκας ειδικά στις αρτηρίες των κάτω άκρων (αθηροσκλήρυνση), κατάσταση που ονομάζεται περιφερική αγγειοπάθεια, εμφανίζεται 10 φορές συχνότερα στους καπνιστές και προκαλεί πόνο στα πόδια, δυσκολία στη βάδιση, γάγγραινα και τελικά ακρωτηριασμό των κάτω άκρων. Θάνατος από ρήξη αθηροσκληρυντικού ανευρύσματος της κοιλιακής αορτής έχει αποδειχθεί ότι είναι συχνότερος σε καπνιστές.
Κακοήθεις νεοπλασίες
Το κάπνισμα αποδεδειγμένα προκαλεί καρκίνο σε πνεύμονα, φάρυγγα, λάρυγγα, οισοφάγο, πάγκρεας, νεφρό, ουροδόχο κύστη και τράχηλο της μήτρας.
Για τον καρκίνο του πνεύμονα, στην πραγματικότητα αποτελεί τον μεγαλύτερο παράγοντα κινδύνου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής περίπου το 90% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα στους άνδρες και σχεδόν το 80% στις γυναίκες οφείλεται στο κάπνισμα. Οι άνθρωποι που καπνίζουν έχουν 10 έως 20 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν και να πεθάνουν από αυτή τη μορφή του καρκίνου.
Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι μία από τις πιο κακοήθεις και θανατηφόρες μορφές καρκίνου, καθώς οι περισσότεροι από τα θύματά του θα πεθάνουν μέσα σε 5 χρόνια από τη διάγνωση.
Πρόσφατες έρευνες συσχετίζουν το κάπνισμα και με τον καρκίνο του παχέος εντέρου, καθώς και με κάποιες μορφές λευχαιμίας.
Όπως σε όλες τις καταστάσεις που προκαλούνται από το κάπνισμα, ο κίνδυνος είναι τόσο μεγαλύτερος όσο μεγαλύτερη η ποσότητα και η διάρκεια του καπνίσματος. Ο συνδυασμός επίσης με αλκοόλ φαίνεται να αυξάνει ακόμη περισσότερο την πιθανότητα νόσησης από καρκίνο.
Αναπνευστικές
Είναι απόλυτα τεκμηριωμένη η ευθύνη του καπνού στην εμφάνιση Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (χρόνια απόφραξη των αεραγωγών, χρόνια βρογχίτιδα και εμφύσημα), κατάσταση που οδηγεί σε μεγάλες περιόδους ανικανότητας που χαρακτηρίζονται από προοδευτική δύσπνοια και περιορισμό της καθημερινής δραστηριότητας.
Οι τραυματικές βιολογικές διαδικασίες (οξειδωτικό stress, φλεγμονή, διαταραχή ισορροπίας πρωτεασών-αντιπρωτεασών) οδηγούν σε βλάβη των αεραγωγών και των κυψελίδων και τελικά στην ανάπτυξη Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας.
Το κάπνισμα επιδρά αρνητικά στο ανοσοποιητικό σύστημα, με αποτέλεσμα περισσότερες και συχνότερες λοιμώξεις όπως πνευμονία, γρίπη και κοινό κρυολόγημα.
Τα προβλήματα από το αναπνευστικό που οφείλονται στο κάπνισμα περιλαμβάνουν βήχα, απόχρεμψη, συριγμό, συχνά κρυολογήματα και δυσκολία στην αναπνοή ακόμη και σε αυτούς που καπνίζουν λίγο.
Εγκυμοσύνη
Το κάπνισμα φαίνεται πως επιδρά στα μωρά πριν ακόμη αυτά γεννηθούν. Έχει άμεση επίδραση στην ανάπτυξη του εμβρύου. Όσο περισσότερο καπνίζει η μητέρα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τόσο χαμηλότερο θα είναι το βάρος του νεογέννητου. Έχει βρεθεί ότι το μωρό της καπνίστριας μητέρας ζυγίζει περίπου 150 γραμμάρια λιγότερο από αυτό της μη καπνίστριας, παρουσιάζει δε μεγαλύτερη πιθανότητα επιπλοκών όπως εμβρυϊκό θάνατο, ανάγκη για νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας νεογνών, καθώς και θάνατο σε παιδική ηλικία. Πάνω από το 18% των θανάτων από «Σύνδρομο Αιφνίδιου Θανάτου του Νεογνού» (SIDS) οφείλεται σε κάπνισμα της μητέρας.
Οι μητέρες που θηλάζουν μπορεί να περάσουν τις βλαβερές χημικές ουσίες του τσιγάρου στο μωρό τους μέσα από το μητρικό γάλα.
Οι έγγυες που καπνίζουν έχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών όπως αυτόματη έκτρωση, αποκόλληση πλακούντα, πρόωρη ρήξη μεμβρανών και πρόωρο τοκετό.
Η εμμηνόπαυση έρχεται νωρίτερα στις καπνίστριες με αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου και οστεοπόρωσης.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι συνδυάζεται με αυξημένο κίνδυνο διαταραχών εμμηνορυσίας και υπογονιμότητας, ο συνδυασμός του δε με αντισυλληπτικά μπορεί να οδηγήσει ευκολότερα σε καρδιακά επεισόδια, εγκεφαλικά επεισόδια και άλλες αγγειακές επιπλοκές.
Γαστρεντερικές
Τα έλκη του πεπτικού (στομάχου και δωδεκαδακτύλου) είναι συχνότερα στους καπνιστές που είναι θετικοί σε Helicobacter pylori, επουλώνονται βραδύτερα και υποτροπιάζουν συχνότερα.
Ενοχοποιείται τόσο για την εμφάνιση της νόσου του Crohn (χρόνια φλεγμονώδης νόσος του εντέρου), όσο και για τις συχνότερες υποτροπές της.
Από τη στοματική κοιλότητα
Συσχετίζεται με τον καρκίνο του στόματος καθώς επίσης και την εμφάνιση τερηδόνας στα δόντια, περιοδοντίτιδας και ουλίτιδας.
Άλλες επιδράσεις
Φαίνεται πως υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ καπνίσματος και οστεοπόρωσης (μείωσης της οστικής πυκνότητας) η οποία με τη σειρά της προδιαθέτει σε κατάγματα, συνηθέστερα του ισχίου.
Πρόσφατη μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξε ότι προκαλεί διαταραχές του ύπνου.
Οι καπνιστές εμφανίζουν συχνότερα καταρράκτη στους οφθαλμούς και νόσο του Grave’s.
Παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών μετά από χειρουργικές επεμβάσεις, όπως καθυστέρηση επούλωσης και επιμόλυνση των τραυμάτων, μετεγχειρητική πνευμονία και λοιμώξεις του αναπνευστικού.
Έχουν μειωμένη φυσική αντοχή κι αυτό γιατί το κάπνισμα μειώνει την ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο και αυξάνει την καρδιακή συχνότητα και το βασικό μεταβολισμό.
Επίσης μειώνει τη ροή του αίματος στα μικρά αγγεία του δέρματος, προκαλώντας φθορά, ρυτίδες και πρόωρη γήρανση σε άνδρες και γυναίκες. Τα χαρακτηριζόμενα «ελαφρά» τσιγάρα δεν είναι απαραίτητα και λιγότερο βλαβερά, καθώς οι περισσότεροι αντιρροπούν τα χαμηλότερα επίπεδα πίσσας και νικοτίνης με περισσότερα τσιγάρα, πιο πολλές και βαθύτερες ρουφηξιές.
Το μήνυμα είναι εξαιρετικά απλό! Για να αποφευχθούν τα παραπάνω όσο νωρίτερα διακόπτεται το κάπνισμα τόσο το καλύτερο και ποτέ δεν είναι αργά.
Καλλιόπη Παπαδήμα – Ιατρός Πνευμονολόγος
